Verlatingsangst (ook wel seperatie- of scheidingsangst) is de constante overweldigende angst om verlaten te worden door dierbaren.
Net als bij bindingsangst, hebben we allemaal wel een bepaalde mate van verlatingsangst. Iedereen krijgt een keer te maken met een afscheid van iemand die dichtbij staat. Verlies hoort bij het leven.
Maar mensen met verlatingsangst voelen een voortdurende angst voor dit verlies. Zij zijn altijd bezig en bang voor eventuele verlating. Dit kan in de vorm van verlies zijn (een partner kwijtraken door scheiding of overlijden) of bedrog (de liefde van of het vertrouwen in een partner kwijtraken doordat hij/zij vreemdgaat).
Singles met verlatingsangst zijn ervan overtuigd dat ze pas gelukkig kunnen zijn met een relatie. Alleen voelen ze zich vaak ellendig. Hierdoor hechten zij zich vaak snel aan een ander. Óók als er duidelijke tekenen zijn die erop wijzen dat diegene niet bij hen past of niet goed voor hen is. Eenmaal in een relatie voelen ze zich vaak onzeker en zijn ze constant aan het vechten om de relatie te behouden.
Soms besef je niet dat jouw terugkomende problemen in de liefde worden veroorzaakt door verlatingsangst. Hoe herken je het bij jezelf? Hoe weet je of je partner verlatingsangst heeft? En wat kun je ertegen doen?
Inhoudsopgave
- Verschillende soorten verlatingsangst
- Destructief gedrag
- Oorzaken verlatingsangst
- Signalen die wijzen op verlatingsangst
- Wat kun je doen tegen verlatingsangst?
- Een partner met verlatingsangst herkennen
- Wat kun je doen als je partner verlatingsangst heeft?
- Laat angst jouw geluk in de liefde niet in de weg staan
- Bronnen
Verschillende soorten verlatingsangst
Er zijn twee soorten verlatingsangst die tegelijkertijd kunnen voorkomen: de angst om fysiek verlaten te worden en de angst om emotioneel verlaten te worden.
Bij fysieke verlatingsangst overheerst de angst dat je iemand niet meer om je heen hebt. Je houdt de ander letterlijk en figuurlijk dichtbij.
Emotionele verlatingsangst gaat om het vervullen van emotionele behoeften. De behoefte aan een (emotionele) verbintenis met een ander is aangeboren. Bij emotionele verlatingsangst ben je voortdurend bezorgd over het kwijtraken van de emotionele band met de ander. Ongeliefd, ongewaardeerd en niet verbonden; dat zijn gevoelens waar je bang voor bent en/of die je al ervaart.
Iemand met emotionele verlatingsangst kan zich erg eenzaam voelen in de relatie. Óók als de ander wel fysiek aanwezig is.
Wanneer iemand als kind te maken heeft gehad met emotionele verwaarlozing, is de kans groot dat de angst hiervoor in latere relaties terugkeert.
Destructief gedrag
Juist dit gedrag leidt ertoe dat de ander vertrekt.
Mensen met verlatingsangst moeten er altijd van overtuigd worden dat iemand ze niet wil verlaten. Ze zoeken en vragen hierdoor voortdurend bevestiging. Vaak zorgt dit gedrag er juist voor dat ze de ander afstoten en ze ook daadwerkelijk verlaten worden. Zo ontstaat een vicieuze cirkel. Zelf zijn ze zich er niet van bewust hoe destructief hun gedrag is. Het gedrag kan leiden tot het te gronde richten van een relatie, of kan de ontwikkeling van een gezonde hechte band verstoren.
Mensen met een overheersende angst om verlaten te worden, zijn ervan overtuigd dat ze afhankelijk zijn van de ander. Ze geloven dat ze niet zonder de ander kunnen leven. Hierdoor beschouwen ze zichzelf (onbewust) als onderschikte in de relatie. Om maar vast te houden aan de relatie, gaan ze over hun grenzen heen en accepteren ze meer dan ze eigenlijk willen. Maar hierdoor ontstaat een scheve relatie. Een ondergeschikte partner is geen aantrekkelijke partner. De paradox is dat hoe afhankelijker iemand zich opstelt, hoe meer hij/zij de ander wegduwt.
Oorzaken verlatingsangst
Net als bij bindingsangst, kan de angst om verlaten te worden verschillende oorzaken hebben. Vaak ontstaat deze al als je je als baby moet binden (“hechten”) aan je ouders of verzorgers. Door o.a. aanraking en stemgeluid leert een baby om in de vertrouwde omgeving van een veilig persoon de stof oxytocine aan te maken. Dit is een stof die ervoor zorgt dat je je veilig voelt bij iemand en je in staat stelt om als sociaal wezen te functioneren.
Baby’s en peuters ervaren een angst als hun vertrouwde personen uit het zichtveld verdwijnen. Doordat kinderen leren dat hun ouders weer terugkomen, verdwijnt de natuurlijke verlatingsangst vanzelf bij het ouder worden. Maar dit proces gaat niet altijd goed.
Het kan bijvoorbeeld zo zijn dat je opgroeit in een omgeving met weinig warmte en vertrouwen. Ook een afwezige ouder of een scheiding kan van invloed zijn. Hierdoor kan een ‘onveilige hechting’ ontstaan: je hebt geleerd dat je niet op (de aanwezigheid en terugkomst van) een ander kunt vertrouwen.
De gevoelens van ‘niet goed genoeg zijn’ en ‘de ander kan opeens weg zijn’ worden in een latere relatie weer geactiveerd.
Verlatingsangst kan zich ook later ontwikkelen. Door een ongezonde of onveilige relatie, een partner die vreemd is gegaan, een overleden partner of dierbare of een moeilijke scheiding.
Factoren die verlatingsangst kunnen veroorzaken
- Een onveilige jeugd
- Verwaarlozing of verlating door ouders
- Afwijzing door anderen
- Traumatische ervaringen of misbruik
- Een psychische stoornis, zoals bijvoorbeeld Borderline
- Een pijnlijke relatie of scheiding
- Verlies van een dierbare
- Een gebrek aan zelfvertrouwen
- Faalangst
- Angst om gekwetst te worden
- Angst om alleen te zijn
Het kan zijn dat je niet weet dat jouw moeilijkheden op liefdesgebied worden veroorzaakt door verlatingsangst. Herken je onderstaande patronen bij jezelf? Dan zou er bij jou sprake kunnen zijn van verlatingsangst.
Misschien heb jij last van verlatingsangst als je …
- … een overweldigende angst voelt om alleen te zijn.
- … snel en veel verliefd bent en graag intiem bent met een ander.
- … snel aan mensen gehecht raakt en snel de volgende stap in een relatie neemt.
- … al vroeg in de relatie fantaseert over een toekomst samen.
- … paniek ervaart als je gescheiden wordt van bepaalde mensen.
- … lichamelijke klachten krijgt als je alleen bent.
- … ervan overtuigd bent dat je niet zonder de ander kan.
- … excessief nadenkt- en nachtmerries hebt over verlaten worden.
- … je constant zorgen maakt dat dierbaren iets overkomt.
- … relaties saboteert zodat je de pijn van een vertrekkende ander voor bent.
- … moeite hebt om anderen te vertrouwen.
- … zeer gevoelig bent voor kritiek.
- … jezelf de schuld geeft als een relatie niet slaagt.
- … heel hard werkt om het de ander naar de zin te maken.
Wat kun je doen tegen verlatingsangst?
De angst bij jezelf herkennen en erkennen is de eerste stap. De volgende stap is op zoek gaan naar de oorzaak. Waar komt de extreme angst voor verlating vandaan? Probeer patronen te vinden. Wanneer gaat het elke keer mis in een relatie? Vervolgens kun je deze patronen, samen met je nieuwe partner, stap voor stap doorbreken.
Vertrouw op de nieuwe ervaringen die je opdoet met je nieuwe partner.
Accepteer dat de angst er is en praat erover
Blijf je niet verzetten tegen de angst, maar leg jezelf ook geen dingen op. Mensen hebben de neiging angstgevoelens uit de weg te gaan en het vervelende gevoel te negeren. Maar daarmee wordt de angst in stand gehouden. Durf de angst toe te laten. Praat erover met je partner.
Leg uit wat je voelt voor de ander, waar je bang voor bent en (indien mogelijk) waar deze angst vandaan komt. Vertel wat je nodig hebt. Hierdoor weet je partner dat het gedrag niet in jouw karakter zit, maar komt door de ontwikkelde angst om verlaten te worden.
Achterhaal waar jouw verlatingsangst vandaan komt
Hoewel het soms moeilijk is na te gaan waar de angst vandaan komt, is het raadzaam op zoek te gaan naar de oorzaak van jouw angst. Sluit gebeurtenissen uit het verleden af en vertrouw op nieuwe ervaringen met een nieuwe partner.
Relativeer
Besef dat iedereen een bepaalde mate van verlatingsangst heeft en dat je een risico moet durven nemen voor de liefde. Probeer objectief naar jouw gedrag te kijken en ben je bewust van het effect van jouw gedrag op jouw partner en jullie relatie.
Werk aan je zelfvertrouwen
Vaak ligt een gevoel van “niet de moeite waard zijn” ten grondslag aan de verlatingsangst. Doe dingen waar je vrolijk van wordt en energie van krijgt. Ga uit van het positieve in jezelf en in de relatie.
Je partner heeft jou gekozen om een relatie mee op te bouwen. Probeer hier het vertrouwen uit te halen dat je partner dus echt voor jóu kiest.
Oefen met verlating
Om je verlatingsangst te verminderen, is het belangrijk dat je jezelf niet teveel druk oplegt. Neem kleine stapjes om de angst te verminderen. Spreek bijvoorbeeld eerst een keer af dat je partner een weekendje met anderen op pad gaat, voordat hij/zij een week met vrienden of werk weggaat. Hierdoor oefen je met de emoties rondom verlaten en herenigen. Door elke keer weer tot rust te komen als iemand terug is, zorg je ervoor dat de angst de controle niet overneemt.
Vergroot je autonomie
Neem af en toe bewust afstand van je partner om de autonomie van beiden te vergroten. Bedenk wat jij wilt in de toekomst. Denk na over jóuw dromen en ambities. Kijk daarna of deze verenigbaar zijn met de dromen van je partner. Door na te denken en te ervaren wie jij bent als persoon, leer je meer op jezelf te vertrouwen en stel je je minder afhankelijk op.
Behoud je eigen leven
Zorg dat jij zelf verantwoordelijk blijft voor jouw planning, administratie en financiën. Blijf op de hoogte van je verantwoordelijkheden. Blijf je eigen vriendschappen onderhouden. Regel zaken samen, maar besteed niet alles aan je partner uit.
Ga in gesprek met psycholoog of therapeut
Een psycholoog of therapeut kan je helpen te onderzoeken waar de verlatingsangst bij jou vandaan komt. Soms kan het al helpen om af en toe een gesprek te voeren met een professional. In therapiesessies – alleen of in een groep – kun je gericht werken aan het verminderen van jouw angsten. Ook kun je je met een therapeut richten op wat je kunt doen op het moment dat je de angst voelt opkomen.
Een bewezen effectieve therapievorm is Cognitieve Gedragstherapie (CGT). Hierbij onderzoek en ervaar je je gevoelens in bepaalde situaties en leer je hoe je gedachten en gedrag kunt veranderen.
Een andere mogelijkheid is relatietherapie, een therapie die je samen met je partner volgt. In bijvoorbeeld systeemtherapie of Emotionally Focused Therapy (EFT) staan gedrag- en communicatiepatronen – en daarbij behorende emoties – tussen twee partners centraal. Een relatietherapeut kan jou en je partner helpen patronen te doorbreken en een sterkere relatie te ontwikkelen.
Een partner met verlatingsangst herkennen
Er zijn verschillende tekenen die erop kunnen wijzen dat je partner last heeft van verlatingsangst.
Maar let op: als je iets in je partner herkent, hoeft dit niet direct te betekenen dat er sprake is van verlatingsangst. Er kunnen ook andere redenen zijn voor dit gedrag. In alle gevallen geldt: vraag ernaar en praat erover.
Je partner klampt zich vast aan de relatie
Mensen met verlatingsangst voelen een overweldigende angst om alleen te zijn. Ze hebben het gevoel niet zonder de ander of zonder een relatie te kunnen. Sommige mensen blijven hierdoor vasthouden aan de relatie, ondanks het besef dat deze eigenlijk niet goed is.
Je partner vraagt constant bevestiging
Uit angst om verlaten te worden, kan iemand voortdurend blijven zoeken en vragen naar de bevestiging dat de ander blijft. Ze kunnen hun vrienden en partner dwingen dit te beloven en uit te spreken, om hen vervolgens te verwijten dat ze liegen.
Je partner is extreem jaloers
Doordat iemand met verlatingsangst er onvoldoende vertrouwen in heeft dat de ander bij hen blijft, ziet hij/zij overal aanwijzingen dat ze bevestigt worden in hun verwachting verlaten te worden. Hierdoor is er sprake van extreme jaloezie.
Je partner wil altijd alles samen doen
Bij verlatingsangst is iemand bang om alleen te zijn. Activiteiten apart van elkaar doen, zien zij als een aanloop naar een gescheiden leven. Veel mensen met verlatingsangst zijn hierdoor bang om hun partner dingen alleen te laten doen en willen het liefst 24 uur per dag fysiek samen zijn.
Je partner reageert fel op kritiek
Door onzekerheid en de angst voor de pijn van het verlaten worden, kunnen mensen met verlatingsangst fel en irrationeel reageren op kritiek. Overheersende gevoelens van wanhoop en paniek staan het voeren van een rustig gesprek in de weg.
Je partner woont tot late leeftijd bij ouders
Wanneer je partner tot op late leeftijd bij de ouders heeft gewoond, kan dit wijzen op verlatingsangst. Het kan zijn dat ze bang zijn de vertrouwde situatie los te laten en hiermee afstand te nemen van de vertrouwde personen uit de jeugd.
Je partner saboteert de relatie
Sommige mensen met verlatingsangst saboteren de relatie uit angst om verlaten te worden. Ze zijn bang voor intimiteit en zoeken redenen waarom het beter is om de relatie te beëindigen. Hiermee willen ze voorkomen dat de ander hén verlaat.
Wat kun je doen als je partner verlatingsangst heeft?
Het kan moeilijk zijn om een partner met verlatingsangst te helpen zijn/haar angsten te verminderen. Alleen al het aankaarten van het onderwerp kan tot argwaan, bezwaar en kritiek leiden. Toch kun je als partner een grote rol spelen in het overwinnen van de angst en ervoor zorgen dat de verlatingsangst van je partner de relatie niet meer beheerst.
Wat kun je doen als je partner verlatingsangst heeft?
- Ga met je partner in gesprek, luister naar de zorgen.
- Pauzeer de conversatie als emoties de overhand nemen, en leg uit waarom je dit doet.
- Ben altijd open en eerlijk over waar je naartoe gaat.
- Vraag wat je partner nodig heeft.
- Erken en valideer de angsten van je partner. Probeer de angst te begrijpen.
- Help hem/haar te achterhalen waar de angst vandaan komt.
- Geef je partner de tijd.
- Vermijd opmerkingen als: “Waarom maak je je zo’n zorgen als er niks aan de hand is”, “Laat het gewoon los”, “Je overdrijft altijd zo”.
- Vertel je partner hoe jij je voelt door zijn/haar gedrag en opmerkingen.
Laat angst jouw geluk in de liefde niet in de weg staan
Laat de angst om verlaten te worden geen reden zijn om dan maar helemaal geen relatie aan te gaan. Maar neem de tijd.
Voor advies of een gesprek kun je altijd vrijblijvend contact opnemen met onze consulenten of matchmakers.
Heb je het gevoel dat jij klaar bent voor de liefde? Doe dan de slagingskanstest en kijk hoe groot de kans is dat jij jouw liefde vindt bij PartnerSelect. Voel jij je helemaal klaar voor een relatie? Meteen inschrijven kan natuurlijk ook.
Bronnen
- De Kock D. & Vergeer A. (2020). Hoe kan je omgaan met de bindingsangst van je partner? https://www.365dagensuccesvol.nl/nl/nieuws/hoe-ga-je-om-met-een-psychiatrische-aandoening-van-je-kind/
- Stefanie Stahl (2015). Bindingsangst herkennen en overwinnen. https://libris.nl/BookInfo/GetSample?guid=91e657f3-7ab9-4f34-9609-7c8f235baa07
- Tim Veninga (2021). 7 Belangrijke Dingen Over Verlatingsangst & Bindingsangst https://mannengeheim.nl/verlatingsangst-en-bindingsangst/
- Tim Veninga (2021). 17 Tips Om Bindingsangst Voorgoed Te Overwinnen
- https://www.parnassiagroep.nl/uw-probleem/ontwikkelingsstoornis/verlatingsangst
- https://www.betekenis-definitie.nl/Autonomie
- https://npokennis.nl/story/341/wat-is-bindingsangst?at_medium=sl&at_campaign=ntr_npo_kennis_stories&at_platform=google
- https://www.encyclo.nl/begrip/bindingsangst
- https://www.encyclo.nl/begrip/faalangst
- https://www.bindingsangstverlatingsangst.com/verlatingsangst/verlatingsangst-volwassenen/
- https://www.healthline.com/health/mental-health/abandonment-issues#outlook
- https://www.healthline.com/health/fear-of-commitment#in-yourself
- https://singlecoaching.nl/bindingsangst-of-niet-verliefd/
- https://singlecoaching.nl/verlatingsangst-symptomen-oplossing
