Nooit meer ruzie

Waar elke ruzie eigenlijk echt om gaat

“Ruim die rommel nou eens achter je op!” “Ga je nu meteen op de bank liggen?” Voor je het weet is het weer zo ver. Ruzie. Hoe voorkom je dat je steeds opnieuw aan het bekvechten bent over dezelfde onderwerpen?

Ruziën met je partner is niet per se slecht. Maar je kan te ver gaan, en dan is het bijleggen extra belangrijk. Om dat te doen, moet je de gevoelens van de ander valideren en accepteren dat hij of zij dingen anders ervaart dan jij. In relaties waarin partners ontevreden zijn, zijn de consequenties van miscommunicatie snel zichtbaar. De verbale communicatie tussen ongelukkige partners houdt vaak juist de ontevredenheid in stand. In plaats van dat de situatie erdoor verbetert, verslechtert het de situatie juist vaak.

Wat veel mensen zich niet realiseren, is dat je niet écht ruziet over rommel, geld of het huishouden. In werkelijkheid gaat een ruzie over gevoelens van een gebrek aan affectie, respect en/of macht. De inhoud van de ruzie doet er eigenlijk niet zo toe. Het is de vorm van ruziemaken die telt. In ruzies tussen partners kun je dezelfde patronen herkennen, die elke keer opnieuw worden afgespeeld. Zodra je dat beseft, kun je een beginnende ruzie meteen herkennen. Er zijn drie psychologische fenomenen die vaak meespelen in een ruzie. Het zijn neigingen die ieder mens in zich heeft. Wanneer je je hiervan bewust ben, kunnen al veel ruzies voorkomen worden..

Fenomeen 1: Voorkeur voor bevestiging

De eerste tendens in een ruzie is het verzamelen van bewijs dat jouw overtuiging versterkt en het negeren van bewijs dat jouw overtuiging tegenspreekt. In de psychologie wordt dit de ‘confirmation bias’ (of ‘voorkeur voor bevestiging’) genoemd. Deze neiging om bevestiging te krijgen is heel sterk. In een ruzie is je overtuiging bijvoorbeeld: “Je hebt me bewust niet gebeld gisteren, omdat ik niet belangrijk voor je ben”. Zelfs als je partner antwoordt met “ik wist niet dat je je zo zou voelen als ik niet zou bellen. Het spijt me”, wil jij nóg bewijzen dat jij gelijk hebt. Mensen willen liever hun ‘confirmation bias’ bevestigd hebben dan te worden gerustgesteld door te horen dat het niet waar is. Dat komt doordat de bevestiging zorgt voor het ordenen van onze gevoelens. Het is geruststellend om te denken dat je gelijk hebt, dat je je gevoelens snapt. Het is moeilijk te accepteren dat iemand anders hetzelfde punt compleet anders ervaart en een heel andere uitleg heeft. Dat leidt tot interne spanning en onrust. Dit effect is het sterkst bij emotionele onderwerpen.

Fenomeen 2: Mijn gedrag situatie-afhankelijk, jouw gedrag karakterafhankelijk

Wat ook meespeelt in een ruzie is een gedachtegang die de ‘negatieve attributie theorie’ wordt genoemd. Mensen zijn geneigd te denken dat hun eigen gedrag sterk afhankelijk is van de situatie, maar dat dat van een ander voortkomt uit zijn of haar persoonlijkheid. “Als ik jou slecht behandel, is dat omdat ik een zware dag had. Als jij mij slecht behandelt, is dat omdat jij slecht bent in het onderhouden van relaties”. Heel onredelijk, zie je nu meteen. Maar ook deze neiging is sterker dan we denken. Uit de hand lopende interacties beginnen dus vaak met onhandige kritiek op de persoonlijkheid of het karakter van de ander in plaats van op het specifieke gedrag.

Fenomeen 3: De negatieve escalatie cirkel

De derde tendens: de escalatie cirkel. Dit is het geval wanneer we bij de ander precies het gedrag uitlokken dat we júist niet willen. Dat we dit onbewust doen, komt door de voorspelbaarheid ervan. Het zorgt voor een geruststellende zekerheid in een situatie, ook al is het het tegenovergestelde van wat we willen. Bijvoorbeeld: iemand praat net zo lang tegen zijn of haar partner totdat deze gaat schreeuwen. Dan kan diegene zeggen dat zijn of haar partner altijd hysterisch is en dat er niet mee te praten valt. Je wéét vaak al wat voor gedrag je bij de ander uitlokt als je iets doet. Toch blijf je ermee doorgaan..

De fouten die we allemaal maken

Naast de aangeboren neigingen, zijn er een aantal gedragingen in ruzies waar we ons allemaal wel eens (of meer dan eens) schuldig aan maken. Hoewel het gedragingen zijn die een ruzie alleen maar versterken, hebben we vaak niet door dat we het doen.

Absolute waarheid

De meeste mensen zijn ervan overtuigd dat als ze iets zeggen tijdens een conflict, dat een absolute waarheid is. Ze beseffen niet dat het een reflectie van een ervaring is, die ze in de betreffende situatie voelden. Als ik iets voel, is het een feit. Als ik voel dat jij niks om mij geeft, dan geef jij niks om mij.

Alle frustraties in één adem

Relatiewetenschapper John Gottman en zijn collega’s aan Washington University observeerden 30 jaar lang communicatief gedrag tussen partners en vergeleken dat van tevreden en ontevreden stellen met elkaar. Ook zij zagen een aantal belangrijke patronen. Ten eerste zijn ontevreden mensen slecht in zeggen wat ze bedoelen. Als ze een klacht hebben, zijn ze nooit specifiek, maar doen ze aan wat Gottman “kitchen-sinking” noemt; ze bespreken verschillende onderwerpen in één keer. Zo raken mensen verstrikt in een berg frustraties, die allemaal op één moment worden uitgesproken. Een gevolg is dat de conversatie ontspoort. Er wordt van onderwerp naar onderwerp gesprongen en het blijft nooit bij één op te lossen probleem. Bijvoorbeeld: “Het is niet alleen de hoeveelheid kaas die je op de pizza doet, het is ook dat je de keuken nooit opruimt / na het eten meteen op de bank ploft / nooit sport …” Het in één adem noemen van frustraties maakt het bijna zeker dat er geen enkel probleem opgelost wordt. Kenmerkend is dat de focus op het verleden ligt, in plaats van het heden – daar waar iets verandert kan worden. Daarnaast komt het over als een zware aanval. Niet bevorderlijk voor een kalm gesprek dus.

Altijd, Nooit en Ja Maar

De woorden altijd en nooit zijn ruzieversterkers. “Ik doe altijd al het werk in huis. Jij doet nooit wat.” Deze woorden zorgen ervoor dat de ander niks anders kan doen dan verdedigen, negeren of aanvallen. Zichzelf verdedigen omdat het niet (altijd) waar is, de ander negeren omdat het niet serieus genomen wordt of aanvallen omdat het te sterke beledigingen zijn. En als je erbij nadenkt, is deze reactie niet zo gek. Je hebt gezegd dat iemand feitelijk een slecht persoon is. Niemand vindt het fijn om gedefinieerd te worden door iemand anders.
Een andere ruzieversterker is het klassieke Ja-maarren. “Ja dat zouden we kunnen proberen, maar dat helpt toch niet, want …” Het is constante kritiek op alles wat iemand zegt en zorgt voor gevoelens van minachting en onderwaardering. Als partners ontevreden zijn, reageren ze te vaak met denigrerend sarcasme op een opmerking van hun partner.

Chronische kritiek

Nog een fout is chronische kritiek. Dit gebeurt als je iemand zoveel bekritiseert dat de ander het gevoel heeft nooit iets goed te kunnen doen. Gevaarlijk, want zo wordt minachting opgebouwd. Relatietherapeuten zijn het erover eens dat minachting de doodsteek is voor een relatie. Belangrijk om te beseffen is dat kritiek vaak een verborgen wens is. Als iemand zegt “je doet nooit de afwas”, bedoelt hij/zij eigenlijk “ik zou graag willen dat je de afwas wat vaker doet.” Maar dat zeggen we niet zo snel, omdat het je kwetsbaar maakt. Als we zeggen wat we graag zouden willen van een ander, en de ander doet het niet, denken we dat de ander niks om de relatie geeft.

Niet luisteren

In het heetst van de strijd, lijken partners elkaar helemaal niet meer te horen. Er worden snel conclusies getrokken. En vaak wordt er dan ook nog van het slechtste uitgegaan. Dit gaat meestal gepaard met ‘gedachten lezen’. Dan gaan mensen ervan uit dat ze de gedachten, gevoelens en meningen van de ander begrijpen zonder het te vragen. Alle stellen doen dit wel eens, en sommigen zullen er beter in zijn dan anderen. Maar ontevreden stellen denken veel vaker negatieve motieven te signaleren, terwijl deze eigenlijk neutraal of positief zijn. Daarnaast is er kruis-klagen. In plaats van het erkennen van de zorgen van de ander, wordt er met een tegenklacht gereageerd: “Ik vind het niet fijn als je de afwas zo op het aanrecht laat staan. – En ik vind het niet fijn dat jij altijd je kleren overal laat rondslingeren.”

Slechte patronen doorbreken

Van reageren naar reflecteren

Hoe kunnen we die slechte patronen doorbreken? Een klassiek advies is het overstappen van reageren naar reflecteren. Probeer tijdens een ruzie, voordat je er tegenin gaat, de ander te vertellen wat je hem/haar hebt horen zeggen. Onderzoek toont aan dat je tijdens een ruzie maar 10 seconden lang in staat bent te herhalen wat de ander heeft gezegd. Daarna gaan mensen op in hun verdediging of haken ze af. Maar juist het herhalen wat de ander heeft gezegd is belangrijk. Het zorgt ervoor dat de ander zich gehoord en erkend voelt.

XYZ statement

Een andere nuttige methode die je volgens Gottman kunt gebruiken in een ruzie is een “XYZ statement”: als jij X doet in situatie Y, voel ik Z. Bijvoorbeeld: “Als jij mij negeert (X) tijdens een etentje met vrienden (Y), voel ik me verdrietig (Z).” Zo leg je de nadruk op hoe jij je voelt. ‘I-statements’, noemt Gottman dit. Daarnaast is het belangrijk duidelijk te zijn over wat je wilt zeggen. Probeer het irriterende gedrag zo concreet en specifiek mogelijk te benoemen. Het XYZ-statement helpt ook een uit de hand lopende situatie af te remmen omdat het je dwingt na te denken over wat je precies wilt zeggen.

Valideren en empathie tonen

Tenslotte komt het valideren en het tonen van empathie. Mensen ruziën omdat ze het gevoel willen hebben dat ze ertoe doen, dat de ander respecteert wat ze voelen. Valideren wat iemand zegt door een simpel “ik begrijp hoe je je voelt”, is al genoeg. Als je ruzie maakt, hoef je het niet altijd eens te worden. Maar je moet accepteren dat er een ander persoon is die de situatie anders ervaart dan jij. Als je echt accepteert dat de ander iets anders ervaart, merk je dat je niet meer aan het ruziën bent. Zo blijf je op een rustige manier met elkaar in gesprek. Maar af en toe een ruzie is niet te voorkomen. En helemaal niet erg. Goedmaken is ook fijn.

Bronnen

• Miller, R.S. (2012). Intimate Relationships (6th ed.). International Edition. New York: McGraw-Hill Companies.
• Perel, E. (2016). How to fix the fights you’re sick of having. https://estherperel.com/blog/how-to-fix-the-fights-youre-sick-of-having