Eenzaamheid

Een paar jaar geleden zei 43% van de volwassen Nederlandse bevolking eenzaam te zijn. De laatste jaren neemt dit aantal toe. Het coronavirus heeft dit nog eens versterkt. Koning Willem-Alexander sprak in zijn toespraak in maart over het ‘eenzaamheidsvirus’. Met de bewezen gevaren voor welzijn en fysieke gezondheid op lange termijn, is eenzaamheid een groot probleem. En het kan ons allemaal overkomen. Zelfs met veel mensen om je heen.
Eenzaamheid is één van de grootste maatschappelijke problemen van nu. Ook in Nederland.

Wat is eenzaamheid?

Eenzaamheid is een persoonlijke negatieve, subjectieve staat. Het is een verontrustende ervaring die ontstaat als iemand een verschil ervaart in zijn of haar behoefte aan sociale verbondenheid en de daadwerkelijke mate aan sociale verbondenheid. Het gevoel van eenzaamheid wordt gekenmerkt door gemis en teleurstelling. Ook als je veel mensen om je heen hebt, kun je het gevoel hebben niet echt verbonden te zijn. En zelfs in relaties en/of huwelijken is een gevoel van eenzaamheid niet zeldzaam.

Eenzaamheid: emotioneel en/of sociaal

Er zijn twee soorten eenzaamheid: emotionele- en sociale eenzaamheid. Emotionele eenzaamheid bestaat uit het diepe gemis van een intieme relatie. Hierbij snak je naar een emotioneel hechte band met een partner of vriend(in). Een intieme relatie is geen oplossing voor de tweede soort eenzaamheid. Dit is namelijk sociale eenzaamheid, waarbij iemand betekenisvolle relaties mist met een bredere groep mensen. Hierbij heeft iemand behoefte aan contacten met kennissen, collega’s, buurtgenoten of mensen met dezelfde interesses.

Eenzaamheid wordt vaak gemeten met de ‘UCLA Loneliness Scale’. Deze vragenlijst bestaat uit een reeks vragen over gevoelens van een (gemis) aan verbondenheid. Onder andere in welke mate iemand:

• een gebrek aan vriendschap ervaart
• het gevoel heeft er niet bij te horen
• het gevoel heeft ‘op hetzelfde level te zijn’ met de mensen om zich heen
• zich extravert en vriendelijk voelt

We zijn meer alleen

Sinds 1947 steeg het aantal mensen dat in Nederland alleen woont van 285.000 naar bijna 3 miljoen in 2018 (CBS). Naar schatting komen er tot 2047 nog 600.000 bij. Dan woont bijna 1 op de 4 volwassen alleen. Ook in de rest van de wereld stijgt dit aantal. Het aantal single huishoudens is in het Westen de afgelopen 30 jaar verdubbeld. In Amerika en Engeland leeft nu 1 op de 3 mensen alleen.

We wonen niet alleen steeds meer op onszelf, maar werken ook in toenemende mate individueel. In 2003 was 8% van de werkende Nederlanders zzp’er. In 2019 was dit al gestegen naar 12%; zo’n 1,1 miljoen mensen. Ook het thuiswerken kwam al steeds vaker voor. Na de Corona-crisis is het aantal mensen dat thuis blijft werken waarschijnlijk aanzienlijk verhoogd.

Tenslotte groeit ook de groep alleenstaanden al jaren, blijkt uit cijfers van het CBS. Ruim 25% van alle Nederlanders tussen de 25 en 45 is single.

Bij wie komt eenzaamheid het meest voor?

Gevoelens van eenzaamheid en isolatie komen bij mensen van alle leeftijden voor. Wel blijkt uit onderzoek dat adolescenten en ouderen zich het meest eenzaam voelen.
In 2016 bleek dat er meer sprake was van sociale eenzaamheid dan emotionele eenzaamheid: 43% ten opzichte van 31%.

Bij mannen komt eenzaamheid iets vaker voor dan bij vrouwen. Maar als het gaat om ernstige eenzaamheid, is er geen verschil. Vrouwen hebben vaker last van emotionele eenzaamheid, terwijl mannen zich vaker sociaal eenzaam voelen.

Gescheiden mensen en weduwen of weduwnaars voelen zich vaker eenzaam dan samenwonenden of ongehuwden. Ruim 60% van de mensen die zijn gescheiden of hun partner zijn verloren, voelt zich eenzaam. Bij gescheiden mensen komt ernstige eenzaamheid vaker voor dan bij weduwen of weduwnaars. 22% heeft last van (zeer) ernstige eenzaamheidsklachten. Onder de weduwen of weduwnaars is dit 17%.

Huidhonger

Onze behoefte aan verbondenheid is van nature aanwezig. Mensen zijn sociale dieren. Voor de allereerste mensen was samenwerken nodig om de overlevingskans te vergroten. Toen was de pijn van eenzaamheid een krachtige herinnering om je weer aan te sluiten bij de groep om te voorkomen dat je alleen zou zijn als je een roofdier tegenkwam.

Tijdens Corona kwam er een nieuw woord ter sprake: huidhonger. Dit wordt omschreven als de hunkering naar aanraking, een intense behoefte aan lichamelijk contact.

Door de maatregelen tegen Corona geven we elkaar geen hand, omhelzing of drie kussen ter begroeting. Ook een vriendelijk schouderklopje of high-five zit er niet meer in. We raken elkaar niet of nauwelijks aan. Hierdoor ontstaat er bij sommige mensen een sterke behoefte tot aanraking. Bioloog en primatoloog Frans de Waal legt uit dat fysiek contact een primaire behoefte is. “Hoe kort en terloops het ook is, fysiek contact vervult een belangrijke functie in het maatschappelijk verkeer. Het schept een band en creëert een gevoel van ‘samen’”. Contact zorgt ervoor dat het stresshormoon cortisol daalt en het ‘knuffelhormoon’ oxytocine stijgt. Die korte aanrakingen met anderen zijn dus belangrijker dan je denkt. Voor jezelf, maar ook voor de maatschappij.

Soorten eenzaamheid

De Amerikaanse klinisch psycholoog Ami Rokach specialiseerde zich in het onderwerp eenzaamheid en deed hier 35 jaar lang onderzoek naar. Naast emotionele en sociale eenzaamheid onderscheidde hij verschillende dimensies:

• Emotionele nood

  De ervaring van een aanhoudende pijn, gekwetstheid en ongerustheid.

• Sociaal onvermogen en vervreemding

  Het gevoel niet goed genoeg te zijn voor anderen. Een gevoel van ontoereikend zijn, genegeerd en niet gewaardeerd worden.

• Interpersoonlijke isolatie

  Het gevoel door niemand geliefd te zijn, geen betekenisvolle of romantische relaties te hebben en er voor niemand toe doen.

• Zelfvervreemding

  De ervaring dat je lichaam gescheiden is van je geest. Dit wordt gezien als een beschermingsmechanisme. Door je gevoel uit te schakelen, voel je de eenzaamheid niet.

• Groei en ontdekking

  Dit is een positief gevolg van eenzaamheid. Het gaat om de mogelijkheid jezelf te ontwikkelen door de ervaring van eenzaamheid. Je kunt bijvoorbeeld ontdekken dat je sterker bent dan je dacht, of relaties opnieuw waarderen.

Het gevaar van langdurige ernstige eenzaamheid

Langdurige ernstige eenzaamheid is gevaarlijk. Volgens psycholoog Julianne Holt-Lunstad vormt onvoldoende sociale connectie een groter gezondheidsrisico dan obesitas en staat het gelijk aan het roken van 15 sigaretten per dag.

Uit onderzoek blijkt dat eenzaamheid samenhangt met verschillende negatieve gevolgen. Naast de link met angst, depressie en andere vormen van mentale klachten, vormt eenzaamheid een bewezen risico voor hart aandoeningen, diabetis type 2 en artritis. Daarbij wordt de kans op de ontwikkeling van Alzheimer verdubbeld bij mensen die zich langdurig ernstig eenzaam voelen.

Een staat van chronische eenzaamheid kan leiden tot fysiologische veranderingen in het lichaam, zoals de productie van stress hormonen, een verstoord slaapritme en een verzwakt immuunsysteem. Je kunt niet doodgaan van het gevoel van eenzaamheid. Maar onderzoek wijst wel uit dat chronische ernstige eenzaamheid een rol speelt in de verhoogde kans op overlijden.

10 tips tegen eenzaamheid

Waarom is het zo moeilijk gezelschap te zoeken als je je eenzaam voelt? Eenzaamheidsonderzoeker John Cacioppo schreef het boek ‘Loneliness: Human Nature and the Need for Social Connection’. Net zoals je lichamelijke oefeningen kunt doen om sterker te worden, stelt hij, kun je eenzaamheid bestrijden door kleine oefeningen waarbij je emotionele kracht en veerkracht versterkt. Hij beschreef een aantal oefeningen waarmee je eenzaamheid tegen kan gaan. Bekijk ze hier!

Ben jij het alleen zijn zat en zou je graag een liefdevolle partner hebben? Misschien kan PartnerSelect jou helpen! Kijk eens naar de mogelijkheden of neem vrijblijvend contact op. Neem ook eens een kijkje bij de Singles Actviteiten, waar je in een ongedwongen sfeer mensen kunt ontmoeten.

Bronnen

• https://www.psychologiemagazine.nl/artikel/verborgen-eenzaamheid/
• https://nos.nl/collectie/13839/artikel/2328711-eenzaamheid-onder-singles-ik-heb-geen-hond-geen-kat-zelfs-geen-goudvis
• https://www.parool.nl/nieuws/waarom-we-massaal-huidhonger-hebben~b087e17f/
• https://www.psychologytoday.com/us/basics/loneliness
• https://www.psychologytoday.com/us/articles/201803/cure-disconnection
• https://nl.quoteproverbs.com/eenzaamheid/
• https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/eenzaamheid/cijfers-context/huidige-situatie#definitie–node-wat-eenzaamheid